Cố gắng không muốn phân tâm vào những chuyện vụn vặt để tập trung vào việc tìm lối thoát cho việc sản xuất nông nghiệp nhưng rồi ông Kim vẫn không được yên. Ngoài cặp mắt như mắt cú vọ của ông Bao đánh xe đi săm soi hết nơi này sang chỗ khác thì Đình lại giống như một cái dằm lúc nào cũng tìm cách đâm vào người ông. Trong lúc đó cường độ đánh phá của máy bay Mỹ trên địa bàn của tỉnh ngày một tăng. Cầu cống sửa ngày hôm trước, hôm sau lại bị đánh sập. Thanh niên trai tráng lần lượt lên đường ra mặt trận. Nông thôn phần lớn còn lại phụ nữ, ông bà già và trẻ con. Đầu ông Kim đôi lúc như muốn vỡ ra. Miếng cơm nhai không còn thấy ngon, giấc ngủ không đêm nào được trọn vẹn. Người ông rạc rài. Bệnh dạ dày nhân cơ hội đó cũng ra sức hành hạ ông. Bà Lê vô cùng lo lắng cho sức khỏe của chồng. Bà chăm cho ông từng miếng ăn, giấc ngủ. Dỗ dành và cả cáu gắt bắt ông phải dành thì giờ nghỉ ngơi. Ông Kim âm thầm cám ơn người bạn đời đã gắn bó và chia sẻ ngọt bùi với ông hơn hai chục năm qua nhưng công việc khiến ông không làm sao đành lòng được.

Đi loanh quanh một lúc, ông Kim trở lại phòng làm việc của mình.

Thấy ông Dần đang ngồi uống nước một mình, ông Kim hỏi:

- Ông đến lâu chưa?

- Lâu rồi. Thấy anh đi vòng qua vòng lại biết anh đang có chuyện suy nghĩ nên tôi không gọi.

- Tớ suy nghĩ rồi ông ạ. Có khi phải họp thường vụ theo đề nghị của tay Đình thôi. Không họp hắn cứ tưởng tớ sợ hắn phê phán những việc làm của tớ nên đem đi nói lung tung. Hôm trước hắn xuống khu B nói vung lên tớ chủ trương chia đất cho nông dân quay lại làm ăn cá thể. Bực không chịu được.

- Ai nói cho anh biết?

- Hôm qua vợ chồng tớ về khu sơ tán thăm các cháu, nghe anh em nói lại. Không những hắn chỉ nói trong bộ phận cơ quan tỉnh ủy sơ tán về đó, mà đem nói cả bên ủy ban tỉnh. Cả đêm qua tớ trằn trọc không sao ngủ được. Cũng chẳng phải sợ gì tay Đình. Nhưng không làm rõ trắng đen ra thì nội bộ Ban thường vụ chẳng ra làm sao.

Ông Dần khuyên:

- Tính anh ta xưa nay thích khích bác người khác, anh để ý đến làm gì.

- Không phải khích bác mà việc làm của hắn có mục đích hẳn hoi.

- Có nên họp thường vụ để giải quyết mâu thuẫn cá nhân giữa anh và ông Đình không?

- Sao gọi là mâu thuẫn cá nhân. Đây là cuộc đấu tranh giữa quan điểm đúng sai, một bên thì cho rằng việc thay đổi phương thức sản xuất liên quan đến nhiệm vụ chính trị bức thiết hiện nay là vừa sản xuất vừa chiến đấu, xây dựng hậu phương vững mạnh để chi viện cho tiền tuyến và một bên thì cho là đang đưa nông dân đi vào con đường làm ăn cá thể. Trong nội bộ Ban thường vụ mà không thống nhất quan điểm thì làm sao chỉ đạo được bên dưới. Vừa rồi tớ đã bảo tay Đình chuẩn bị ý kiến để phát biểu trong cuộc họp thường vụ sắp tới rồi.

- Anh bảo họp thường vụ, ông Đình có nói gì không?

- Hắn biết họp thường vụ thế nào hắn cũng đứng vào thế yếu nên ra điều kiện nếu họp thường vụ thì phải mời các phái viên của Ban bí thư dự. Nếu không thì triệu tập họp bất thường Ban chấp hành đảng bộ tỉnh để tranh luận. Ông thấy hắn có ngang ngược không?

- Đúng là quá quắt. Thế anh bảo sao?

- Tớ bảo tớ quyết định họp thường vụ chứ không mời ai hết. Có lẽ ta sắp xếp họp vào một tối nào đó chứ ban ngày không còn thì giờ đâu mà họp ông ạ. Hôm qua chúng nó tiếp tục đánh vào khu dân cư ở Ninh Phương. Cường độ đánh phá của chúng ngày một ác liệt.

Ông Dần hỏi:

- Cầu đường sắt Gia Liễn đã chữa xong chưa?

- Xong rồi. Đêm qua đã cho tàu chạy thử. Ông qua chơi hay gặp tớ có việc gì?

- Ban bí thư có công văn trả lời về việc khôi phục danh dự cho đồng chí Nguyễn Đình Mạch, nguyên bí thư huyện ủy Văn Lâm.

- Có hướng dẫn cách thức tổ chức như thế nào không?

- Không. Chỉ nói giao cho tỉnh đứng ra tổ chức, thế thôi. Tôi và chị Thường có trao đổi qua với nhau, thấy khó quá. Không biết hình thức tổ chức thế nào cho thích hợp.

Ông Kim ngồi suy nghĩ một lát rồi bảo:

- Theo tớ, ta nên tổ chức lễ tưởng niệm tại cơ quan huyện ủy với đầy đủ nghi thức lễ tưởng niệm một đồng chí đã có công cống hiến cho cách mạng. Hôm trước trên đường đi thăm bà Mạch tuy chưa có công văn của Ban bí thư nhưng tớ và chị Thường cũng đã bàn qua chuyện này rồi. Tớ thay mặt tỉnh ủy, ông Quốc thay mặt ủy ban tỉnh, ông, chị Thường và một vài đồng chí phụ trách các ban ngành của tỉnh phải có mặt để dự. Ông có đủ tài liệu về những năm tháng hoạt động cách mạng của đồng chí Mạch, ông dựa vào đó viết bài điếu văn nêu đầy đủ công lao của đồng chí ấy. Việc đồng chí ấy bị xử lí oan là do hoàn cảnh lịch sử lúc đó, chúng ta cứ mạnh dạn nhắc lại chứ chẳng cần giấu diếm làm gì. Chỉ có cách nói thế nào đó cho khéo để không gây lại nỗi bất bình với quá khứ ông ạ. Người mất thì đã mất rồi. Chúng ta làm chỉ để an ủi cho người còn sống thôi. Việc này tôi giao trách nhiệm cho ông. Thời gian tổ chức càng sớm càng tốt. Đọc điếu văn, có khi giao cho tay Mân, bí thư huyện ủy Văn Lâm.

- Tay Đô văn hay chữ tốt, anh bảo nó viết bài điếu văn. Tôi sẽ cung cấp tài liệu về đồng chí Mạch cho hắn. Còn đọc thì tôi nhất trí với anh giao cho anh Mân.

- Được rồi. Ông cứ giao cho tay Đô viết điếu văn. Còn việc họp Ban thường vụ ông thấy thế nào?

- Nếu coi đây là cuộc đấu tranh để thống nhất tư tưởng trong nội bộ Ban thường vụ thì cũng nên họp.

- Không biết tay Côn chỉ đạo tình hình sản xuất ở Gia Đạo thế nào mà không thấy về báo cáo.

Ông Dần nhìn thấy dáng điệu mệt mỏi của ông Kim khuyên:

- Anh nên dành thì giờ để nghỉ ngơi anh ạ. Tôi thấy anh dạo này gầy quá.

- Cám ơn cậu.

Nói xong ông Kim vớ lấy cái điếu cày cho thuốc vào hút.